#BB: Jak wykorzystać elementy myślenia radykalnego w procesie projektowania przyszłości?

Radykalizmy z założenia są niebezpieczne. Są zerojedynkowe, polaryzujące, nie pozostawiają pola do wątpliwości. Jak zatem wykorzystać elementy myślenia radykalnego do procesu projektowania przyszłości? 

Jedną z głównych przeszkód w projektowaniu przyszłości jest przywiązanie do ograniczeń. Zamiast na great idea koncentrujemy się na barierach, które uniemożliwiają realizację celu. Zamiast kwestionować rzeczywistość, popadamy w schematyzm. Zamiast wychodzić z baniek, coraz bardziej się w nich zatapiamy. 

Jednak naszym celem jako projektantów przyszłości jest budowanie takich scenariuszy przyszłości, które z jednej strony będą mocno zakorzenione w aktualnych wyzwaniach, z drugiej, inspirujące i motywujące do działania. Stąd zresztą taka popularność dystopii – nic tak, jak czarne scenariusze nie motywuje do działania na rzecz zmiany. 

Śnimy – czy tego chcemy czy nie – bez ograniczeń

Przez ostatnich kilka miesięcy pracowaliśmy w infuture.intitute nad scenariuszami przyszłości dla Gdańska. Projektując proces badawczy dla tego projektu przyjęliśmy, że równie ważna jest dla nas perspektywa zwykłego mieszkańca, co wysoko postawionego urzędnika. Szukaliśmy metody, która pozwoli w sposób jakościowy zebrać wiedzę wielu różnych grup, pokazać możliwie wiele różnych perspektyw dotyczących miasta przyszłości. Zaprojektowaliśmy zatem Sesję Radykalnego Śnienia o Mieście – warsztaty online, na których różnorodne grupy (mieszkańcy, przedstawiciele samorządu, artyści, akademicy, aktywiści i innowatorzy) wypracowywały wspólnie radykalne rozwiązania dla zdefiniowanych dla Gdańska wyzwań. Dlaczego nazwaliśmy sesję radykalną? Bo zachęca do myślenia ponad podziałami i pomaga koncentrować się na celu, nie przeszkodach. Dlaczego śnienia? Bo zbyt rzadko (szczególnie w procesach strategicznych) wychodzimy poza schematy. Śnimy – czy tego chcemy czy nie – bez ograniczeń. 

Plan Sesji Radykalnego Śnienia o Mieście oparliśmy o Moonshot Thinking. To jedna z metod wypracowywania innowacji, z której korzysta m.in. Google, Space X czy Nowy Jork. Moonshot to wystrzelenie rakiety. Posługując się tą metaforą poszukiwaliśmy radykalnych sposobów zmiany rzeczywistości. Naszym celem było wypracowanie niecodziennych rozwiązań dla wybranych wyzwań, określenie wydarzeń, które do tego mogą doprowadzić oraz technologii, dzięki którym te zmiany się wydarzą.

Nasze radykalne śnienie o mieście miało cztery etapy. W pierwszym, uczestnicy z listy zdefiniowanych wyzwań wybrali to, które w ich opinii jest najbardziej inspirujące i prowokujące do wyjścia poza schematy myślenia, a zarazem jest najbardziej krytyczne dla rozwoju Gdańska w przyszłości. Drugi etap to opracowanie wizji dla wybranego wyzwania. Uczestnicy w kilku zdaniach przedstawili cele, jakie udało się osiągnąć w odpowiedzi na wybrane wyzwanie. Nie oczekiwaliśmy, że przedstawione wizje będą tylko utopiami. Założyliśmy, że może być to zarówno marzenie senne jak i koszmar. Kolejny krok to stopniowe urzeczywistnianie wizji.

Uczestnicy tworzyli Shift Cards – karty przedstawiające fundamentalne zmiany lub sytuacje, których pojawienie się w wyraźny sposób wypłynęło na wizję. Ostatni, czwarty etap to opracowanie Bold Ideas. To konkretne pomysły na to, jak dana wizja może być realizowana. Wsparciem w ich projektowaniu była dla uczestników m.in. biblioteka przełomowych technologii, którą podzieliliśmy na technologie związane z mobilnością, komunikacją, zdrowiem, infrastrukturą, klimatem czy ekonomią. Każdy z pomysłów zawierał cele i korzyści, jakie przynosi, opis unikalnej wartości, kluczowe funkcjonalności i wskazanie na wykorzystanie konkretnej technologii. 

Projektowanie przyszłości to proces osadzony w teraźniejszości

Ostatecznie, kilka godzin intensywnej pracy warsztatowej zakończyliśmy z konkretnymi wizjami zbudowanymi w oparciu o konkretne wyzwanie, ale też różnorodne doświadczenie uczestników oraz propozycjami rozwiązań na to, w jaki sposób miasto może poradzić sobie z czekającymi wyzwaniami w perspektywie długoterminowej. 

Projektowanie przyszłości to proces z jednej strony mocno osadzony w teraźniejszości. W końcu, żeby poznać przyszłość, musimy bardzo dobrze znać teraźniejszość i przeszłość. Z drugiej, to otwartość na nowe, niestandardowe, czasem dziwaczne i nieprzystające do rzeczywistości pomysły. Osobno, żadne z tych podejść nie działa (albo działa w bardzo ograniczonym stopniu). Opracowana przez nas Sesja Radykalnego Śnienia łączy te dwa podejścia. Wizje odpowiadają na wyzwania, a rozwiązania są bezpośrednio osadzone w konkretnych czynnikach zmian dając szeroki obraz zagrożeń i szans, jakie czekają na nas w przyszłości.