O cyfrowym humanizmie – wywiad z prof. Karen Cham

Razem z OPPO prowadziliśmy proces, w którym badaliśmy społeczny aspekt wprowadzenia/ wdrażania technologii #5G. Rozmawialiśmy z konsumentami oraz ekspertami. Wśród nich znalazła się Karen Cham – profesorka The University of Brighton, projektantka transformacji cyfrowej zorientowanej na człowieku. Poniżej wywiad przeprowadzony przez Zuzę Bonecką – badaczkę z infuture.institute.

Jak wyjaśniłaby Pani w prostych słowach, czym jest 5G?

Myślę, że powodem, dla którego ciężko sobie wyobrazić, czym jest 5G, jest fakt, że czeka nas zmiana w wymiarze interaktywności. 5G umożliwi przetwarzanie danych blisko użytkownika końcowego (edge processing) w czasie rzeczywistym. Sytuacje, w których np. po wyjściu ze stacji metra mapa na telefonie nie nadąża za ruchem użytkownika (czyli opóźnienia w przesyle danych), staną się przeszłością. Ponadto 5G sprawi, że wiele urządzeń stanie się „smart”, na przykład w domu, w samochodzie, na ulicy czy w biurze. Będą przetwarzać dane i reagować w czasie rzeczywistym.

Jak technologia 5G wpłynie na konsumentów, jeśli chodzi o projektowanie produktów i usług?

Unikalna funkcjonalność 5G bierze się z wielu miniaturowych anten, które przetwarzają dane bliżej punktu interakcji, co przyspiesza i poprawia przepustowość. Pozwala to na mobilne przetwarzanie danych bliżej użytkownika (edge processing) oraz dzielenie sieci (network slicing). Na przykład producent aut bmw będzie mógł udostępniać segment sieci do kompleksowego serwisowania zakupionego pojazdu. Pani samochód raportowałby swojemu cyfrowemu odpowiednikowi, jakich napraw potrzebuje i kiedy poszczególne części wymagają wymiany. To przykład jednej z nowych funkcjonalności dostępnych dopiero w sieci 5G. W mojej pracy zajmuję się segmentami sieci, które w jakiś sposób związane są z człowiekiem.

Przez kilka ostatnich lat analizowało się wyłącznie segmenty sieci pod kątem urządzeń, które są do nich podłączone. Nie brało się pod uwagę konsumenta, który nie zawsze chce, żeby tak było, chyba że mógłby on zarządzać swoimi doświadczeniami konsumenckimi – tak jak ma to miejsce w wypadku programów lojalnościowych lub motywacyjnych w supermarketach.

Dla mnie jako kierowcy oczywisty jest fakt, że chciałabym, aby mój pojazd informował swojego cyfrowego odpowiednika w chmurze, jaki jest jego stan. Sygnał 5G pozwala nam na wirtualizację idącą znacznie dalej niż kiedykolwiek wcześniej. W telekomunikacji sprzęt zyska miano oprogramowania, a to rodzi nowe możliwości komercyjne. Jednocześnie zmiana ta stanowi zagrożenie dla prywatności użytkowników korzystających z sieci.

To ma wiele wspólnego z personalizacją, prawda?

Kwestie etyczne stały się ostatnimi czasy niezwykle gorącym tematem. Wszyscy cenią sobie prywatność, jednak gdyby zalogowała się Pani na swoje konto w Amazonie i okazałoby się, że cała historia konta została wykasowana, nie byłaby Pani zbyt zadowolona. Różne grupy użytkowników, różne kultury i różne kraje zdradzają różne wzorce zachowań w kwestii potrzeb i wartości. Jedynym rozwiązaniem jest wymiana bazy danych zachowań i informacji osobowych.

Wymiana pomiędzy poszczególnymi osobami?

Nie, mam na myśli dostawców usług. Być może istnieją takie społeczności, w których można by wymieniać się pewnymi typami danych, ale prawdopodobnie dotyczy to grup sąsiedzkich albo mikrospołeczności. Dla bezpieczeństwa moglibyśmy dzielić się danymi z czujników internetowych, ale ja postrzegam taką wymianę w kategoriach handlowych, w jednej czy innej formie. Dane stają się walutą.

Wspomniała Pani o segmentach sieci. Czym one są?

5G pozwala nam na tworzenie segmentów sieci, czyli różnych pod względem wielkości sieci wirtualnych przypisanych do określonych funkcji. Na przykład w obsłudze inteligentnego domu mówimy o różnej wielkości segmentach, bo każdy sprzęt pochodzi od innego producenta. Nie będzie potrzeby korzystania z segmentów sieci zarezerwowanych dla lodówki, telewizora czy samochodu, żeby używać internetu. Łącznie te segmenty tworzą pewnego rodzaju hierarchię. Można to porównać do jednej organizacji z różnymi departamentami, którym przypisane są bardzo różne role. Przy okazji warto zauważyć, że wcale nie będziemy wysyłać informacji do chmury, a do mgły obliczeniowej, czyli bliżej użytkownika, co ma na celu poprawę wydajności i zmniejszenie ilości danych przesyłanych do przetwarzania, analiz i przechowywania.

Nie słyszałam nigdy o mgle…

Mam wrażenie, że to określenie wyszło z użytku. Było dość powszechne trzy lata temu. Jest ono szczególnie użyteczne pod kątem technicznym. Mgła obliczeniowa to znajdujące się blisko nas niskopoziomowe „minichmury” przetwarzające dane na krawędzi sieci (edge processing).

A co 5G zmieni w kwestii ludzkich interakcji?

Dla porównania możemy przywołać wdrożenie sieci web 2.0, które spowodowało pojawienie się niekontrolowanej ilości treści generowanych przez użytkowników, czyli infodemię, której obecnie doświadczamy. Wraz ze wzmożonymi możliwościami interakcji w wypadku 5G będziemy mieć do czynienia z czymś analogicznym, chyba że ludzie tacy jak ja zdołają zawczasu zainterweniować i stworzyć architekturę, która brałaby pod uwagę kwestię prywatności.

Proszę wyobrazić sobie sytuację, w której dołączam do grupy samopomocy sąsiedzkiej. To, że na to dobrowolnie przystałam, nie oznacza, że chcę, żeby członkowie takiej grupy wszystko o mnie wiedzieli. Oczywiście znajdą się też tacy, którzy będą chcieli praktykować taki „technologiczny narcyzm”. W kwestii prywatności i dzielenia się informacjami będziemy musieli jakoś wyważyć kwestię zysków i strat.

Czy 5G może zoptymalizować sposób, w jaki funkcjonujemy?

Proszę wyobrazić sobie następującą sytuację: chcę dojechać komunikacją publiczną ze swojego miasta do centrum Londynu. Najpierw muszę podejść na stację, następnie wsiąść do pociągu, przesiąść się do metra i w końcu odnaleźć budynek, w którym mam spotkanie. Ileż niespodziewanych sytuacji może mnie spotkać w czasie tej podróży! Powiedzmy, że coś nie idzie po mojej myśli i w drodze na stację dowiaduję się, że pociąg przyjedzie opóźniony. Obecnie, w czasie rzeczywistym, nie jestem w stanie przewidzieć, jak takie opóźnienie odbije się na mojej dalszej podróży. Korzystając z sieci 5G, mogłabym przesłać informację, że pociąg nie przyjedzie na czas, do jakiegoś segmentu sieci poświęconemu komunikacji miejskiej. W takiej sytuacji – ponieważ rozwiązanie będzie działać w czasie rzeczywistym i będzie „smart” – od razu powinnam móc skorzystać z Ubera, który podwiezie mnie do miejsca, skąd będą mogła kontynuować swoją podróż. 5G rozwiąże wiele problemów, w tym wprowadzi automatyzację i umożliwi poszukiwanie sposobów na uniknięcie niepożądanych sytuacji.

Ten przykład dotyka tematu inteligentnego miasta, prawda?

Tak, inteligentnej urbanizacji i mobilności jako usługi (MaaS).

Czy zgadza się Pani, że wraz z wdrożeniem technologii mobilnej piątej generacji wiele rzeczy stanie się „smart”? Co w rzeczywistości oznacza to słowo?

Powinno oznaczać, że mamy do czynienia z inteligentnym przetwarzaniem danych w urządzeniu, które odbywa się bez ludzkiej ingerencji.

Moja odpowiedź na Pani pierwsze pytanie brzmi: tak, będziemy mieć do czynienia z inteligentnymi urządzeniami. Widziałam już nawet, jak będą wyglądały zestawy układów scalonych dla takich sprzętów. Wraz z nimi pojawi się jednak potrzeba ich kontroli. Będzie Pani chciała wiedzieć, jakiego rodzaju informacje pozyskują urządzenia, które ma Pani w swoim domu, jak je przetwarzają i z kim się nimi dzielą. Przy uwzględnieniu czynników ludzkich i społecznych oraz badań behawioralnych można od razu wykluczyć sytuacje, że dane te nie będą w jakiś sposób ustrukturyzowane. Cała sztuka, która wraca do McLuhana oraz pojęcia medium i przekazu, polega na tym, żeby zaprojektować architekturę, która zamieni nasze wartości (bez względu na to, czym by one nie były) do określonej postaci cyfrowej.

A w jaki sposób podejście skoncentrowane na człowieku wpisuje się w temat technologii i 5G?

Przyszłość w dziedzinie technologii będzie musiała na każdym etapie uwzględniać ludzkie potrzeby: od konsumenta szukającego takiego samego doświadczenia na poziomie różnych segmentów sieci, co zapewni właśnie sieć 5G, aż po fakt, że sztuczna inteligencja lub blockchain doprowadzi do błędnej analizy złożonych danych, które przez maszyny nie mogą być prawidłowo interpretowane tylko z matematycznego punktu widzenia. Nie da się niektórych rzeczy zakodować – jak np. świadomości wynikającej z charakterystycznych kulturowo kontekstów lub historii. Jedyny sposób, w jaki można tego uniknąć, to zaprojektować rezultat wspólnie z ludźmi, których takie badanie dotyczy.