Wpływ pandemii Covid-19 na kobiety w Polsce i na Cyprze

Skutki kryzysów nigdy nie są neutralne pod względem płci i Covid-19 nie jest wyjątkiem – powiedziała rok temu Marry Robinson, była Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw praw człowieka. Dziś mamy liczne dowody na to, że konsekwencje – wciąż trwającej – pandemii, w większym stopniu i w wielu wymiarach, mają i będą miały bardziej negatywny wpływ na kobiety niż na mężczyzn.

Czym jest pandemia dla kobiet?

Pandemia pogłębiła istniejące już wcześniej różnice dotyczące m.in. nierównego podziału obowiązków domowych i zahamowała rosnące do tej pory trendy związane z umacnianiem się pozycji kobiet w sferze zawodowej. Dla prawie 70% badanych przez infuture.institute Polek, jak i kobiet na Cyprze, pandemia to przede wszystkim utrata poczucia bezpieczeństwa oraz strach o pracę i zdrowie bliskich. Dla ponad połowy kobiet w Polsce i prawie 40% badanych Cypryjek to poczucie osamotnieniania i zubożenia relacji.

Konsekwencje pandemii są jednak wielowymiarowe i niejednoznaczne. Blisko połowa respondentek (49% Polek, 56% badanych Cypryjek) postrzega ten okres jako czas na rewizję i refleksję nad dotychczasowym życiem.

Piramida Poziomów Neurologicznych

By poznać pełen obraz i kontekst zmian wpływu pandemii na kobiety w Polsce i na Cyprze infuture.institute przygotowało badania ilościowe bazujące na koncepcji Piramidy Poziomów Neurologicznych Roberta Diltisa. Jakie wnioski płyną z badań?

Odnosi się ona do sześciu wymiarów wpływających na codzienne funkcjonowanie ludzi. Pytaliśmy respondentki o wpływ pandemii na ich wartości, zachowania, zdolności, emocje, ich tożsamość i duchowość. Takie holistyczne spojrzenie miało pomóc w wypracowaniu wniosków obejmujących szerszy wgląd w zmiany, które spowodowała pandemia, i ich wpływ na kobiety.

Dodatkowo, w ramach badań jakościowych przeanalizowane zostały indywidualne historie kobiet, które podzieliły się z infuture.institute swoimi doświadczeniami i refleksjami z ostatnich miesięcy. Uzupełniają one raport w formie anonimowych cytatów. W ramach ogólnego researchu przeanalizowaliśmy także już dostępne badania i raporty. To pozwoliło przygotować główne wnioski i tezy będące wynikiem przeprowadzonego procesu badawczego.

W raporcie pod omówieniem każdej z tez pojawiają się także propozycje dalszych kroków i rekomendacje działań. Mamy nadzieję, że skutki pandemii, widoczne w tak wielu aspektach życia, dobrze zaadresowane i nagłaśniane dadzą kobietom siłę. Staną się przyczynkiem do systemowych zmian i czasem przełomowym dla kobiet.

Spowolnienie trenów związanych z umacnianiem się pozycji kobiet

• Pandemia spowolniła rosnące od kilku lat trendy związane z umacnianiem się pozycji kobiet zarówno w społeczeństwie, jak i na rynku pracy.
• Nastąpił powrót do kulturowo przypisywanych kobietom ról społecznych: opiekunek, strażniczek ogniska domowego, poświęcających się matek.
• Pandemia miała negatywny wpływ na dobrostan kobiet, ich emocje i uczucia. Wzmogła ich lęki o bliskich, zachwiała poczuciem bezpieczeństwa.
• Pandemia uwidoczniła większą potrzebę wsparcia w walce z przemocą psychiczną i fizyczną, ale i cyberprzemocą wobec kobiet.
• Potrzebna jest systemowa zmiana w postrzeganiu i finansowym docenianiu prac i zawodów, które okazały się kluczowe dla społeczeństwa w czasie pandemii, a w których nadreprezentacja kobiet jest wyraźna.
• Oddziaływanie pandemii jest wielopoziomowe i wielopłaszczyznowe, należy zatem holistycznie patrzeć na skutki i konsekwencje Covid-19, które mają wpływ na kobiety.

Najważniejsze wnioski

• Pandemia COVID-19 spowodowała, że Polki musiały szybko zaadaptować się do otaczających zmian i przejść na (w dużej mierze) scyfryzowany model opieki zdrowotnej. 67%1 kobiet przynajmniej raz zdarzyła się sytuacja, że podczas pandemii mogły zapisać się do lekarza wyłącznie na teleporadę/ telewizytę.

• Polki nie są gotowe do całkowitego przejścia na w pełni scyfryzowaną formę kontaktu z lekarzem. 1/3 Polek odczuwa w związku z tym negatywne emocje, takie jak rozczarowanie, niechęć, złość i frustrację. Negatywne emocje są w dużej mierze związane ze strachem przed błędną i niedokładną diagnozą.

• Obecnie, w opinii Polek e-rozwiązania lub rozwiązania wpisujące się w obszar cyfrowego zdrowia powinny służyć tylko wstępnej weryfikacji objawów czy parametrów życiowych (m.in. sprawdzanie ciśnienia tętniczego krwi, temperatury ciała czy tętna).

• Mimo częściowej otwartości na digitalizację, kobiety podkreślają istotę czynnika ludzkiego. Komunikacja z lekarzem oraz indywidualne traktowanie pacjenta mają wpływ zarówno na podejście do badań profilaktycznych, jak i na otwartość na digitalizację.

• Polki zaznaczają, że usprawnienie e-opieki powinno iść w parze z holistycznym podejściem do zdrowia pacjenta. Zmiany w systemie opieki powinny obejmować także: zdalne zapisy oraz przypomnienia o wizytach lub badaniach, ciągłość opieki u jednego lekarza, pomoc w monitorowaniu konieczności wykonywania badań profilaktycznych, centralizację danych (wyników badań czy przebytych chorób).

• z badań jakościowych wynika, że istnieje potrzeba zewnętrznej motywacji i pozytywnej komunikacji w kwestii badań profilaktycznych (w nurcie: profilaktyka jako prewencja).

Metodologia

Opracowanie raportu umożliwił proces badawczy opisany poniżej:

Niniejsza publikacja jest pokłosiem polsko-cypryjskiego seminarium poświęconego szansom, zagrożeniom i wyzwaniom dla rozwoju nowych technologii w obliczu pandemii Covid-19. Wydarzenie miało miejsce 25 maja 2021, zostało zorganizowane przez Ambasadę RP w Nikozji, przy wsparciu KGHM Polska Miedź SA i we współpracy z Cypryjską Izbą Przemysłowo-Handlową oraz Polish-Cypriot Chamber of Commerce. W badaniu wzięły udział zatem zarówno Polki, jak i wybrane mieszkanki Cypru.

Celem badania była ocena wpływu pandemii Covid-19 na różne obszary funkcjonowania kobiety w Polsce i na Cyprze. Zastosowana przez nas metodologia została zainspirowana koncepcją Piramidy Poziomów Neurologicznych. Bazowaliśmy na sześciu płaszczyznach i sferach funkcjonowania osób, na które składają się: emocje (uczucia, dobrostan psychiczny), zachowania (praca, obowiązki, zadania), zdolności (wiedza, umiejętności, kompetencje), tożsamość (to, kim jest dana osoba, pełnione role życiowe) oraz duchowość (wizja i poczucie sensu życia).

Projekt badawczy był realizowany od maja do czerwca 2021 roku. Został oparty zarówno o ilościowe, jak i jakościowe metody badawcze, składał się z kilku modułów:

• w ramach analizy desk research wykorzystaliśmy ogólnodostępne raporty i statystki publiczne;
• przeprowadziliśmy badanie wśród społeczności Instagramu – ponad 30 użytkowniczek podzieliło się swoimi doświadczeniami z czasu trwania pandemii;
• ekspertki z Cypru i Polski podzieliły się swoimi przemyśleniami i obserwacjami dotyczącymi wpływu pandemii na kobiety;
• przeprowadzona została ankieta internetowa (CAWI) wśród ogólnopolskiej, reprezentatywnej próby Polek i Polaków (z zastosowaniem doboru losowo-kwotowego), licząca N=1080 osób w wieku od 18 lat wzwyż. Struktura próby była dobrana wg reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania;
• przeprowadzona została ankieta internetowa (CAWI) wśród 103 kobiet mieszkających na Cyprze, dystrybuowana drogą e-mailową oraz poprzez media społecznościowe (z zastosowaniem nielosowego doboru respondentek).